تالش

تالش نام قومی است که در غرب دریاچه کاسپین هم‌راستا باکوهای تالش و در گستره جغرافیایی از رود کورا تا بریدگی سپیدرود در کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان زندگی می‌کنند. تالش یا طوالش دومین شهرستان پرجمعیت استان گیلان پس از رشت است و مرکز آن شهر هشتپر است. این شهرستان از بالادست به آستارا، از خاور به دریای کاسپین، از باختر به استان اردبیل و از پایین‌دست به شهرستان رضوانشهر مرز بسته می‌شود. زبان غالب در این شهرستان زبان تالشی است. زبان تالشی بیشتر از پارسی معیار به زبان پهلوی قدیم (زبان ایرانیان باستان) نزدیک است. گروه‌های قومی دیگری هم در شهرستان تالش ساکن هستند و به زبان‌های گوناگونی مانند ترکی آذری، گیلکی و پارسی گفتگو می‌کنند. این شهرستان از سه امتیاز بزرگ طبیعی برخوردار است، نخست اینکه در پای کوه واقع‌شده است و جبهه غربی آن را کوه‌های پوشیده از جنگل‌هایی با چشم‌اندازی زیبا تشکیل می‌دهد. دو اینکه رودخانه پر آب کرگان رود و (بزرگ‌ترین رودخانه تالش) از میانه این شهرستان می‌گذرد. سه اینکه شهرستان تالش بزرگ‌ترین مرکز شهری در فاصله میان آستارا تا بندر انزلی است. پرورش کرم ابریشم و جوراب‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی و آماده کردن شال مخصوص از پشم گوسفند از صنایع‌دستی شهرستان تالش به شمار می‌آید. شهرستان تالش تا تهران چهارصد و پنجاه و یک کیلومتر فاصله دارد

چهار فصل تالش، برای زیبایی‌های ویژه‌ای که دارد بسیار پرآوازه است ویکی از مناطق درجه‌یک گردشگری کشور برشمرده می‌شود.

 از جاذبه‌های گردشگری تالش می‌توان به: پارک جنگلی سیاهداران (بام تالش)، سورتمه ریلی تالش، ساحل قروق تالش، تازه‌آباد تالش، آب‌نما موزیکال تالش، کاخ سردار امجد کرگانرودی در پارک شهر، ییلاقات باستانی و تاریخی مریان، مجموعه ییلاق اتریک و حومه تالش، منطقه کوهپایه‌ای کیشون بن تالش، ییلاق سوباتان لیسار، دژ سلسال لیسار، ییلاق آسبومار جوکندان، ساحل جوکندان آبشار نیل رود جوکندان، تالاب جوکندان، پارک جنگلی و ساحل گیسوم تالش، جاده اسالم به الماس معروف به جاده اسالم به خلخال، ییلاق توریستی کرمون و گردنه الماس در محور اسالم به الماس، پارک جنگلی دکتر رستگار، پارک ساحلی و جنگلی، (بقعه نرگس خاتون) چوبر بقعه، بابا اسماعیل تره طول، بقعه سید نیکی تالش، دریاچه سراگاه تالش، آبشار لوشکی لمیر، استخر طبیعی سوغات بغیلان چاله بیجار لمیر استخر طبیعی پرسه کش درزکری لمیر، ییلاق لوراهونی و، مسیر ییلاق سوباتان به دریاچه نئور و ابشار ورزان، آبشار لوشکی لمیر، آبشار ریشو چوبر، آبشار شیلوشت، مریان، آبشار ریو منطقه حفاظت‌شده آلالان، منطقه حفاظت‌شده ناواسالم و خطبه سرا اشاره کرد.

معرفی برخی از برجسته‌ترین کشش‌های تالش

پارک جنگلی سیاهداران پارک جنگلی سیاهداران معروف به بام شهر تالش است به گستره سی‌ویک هکتار و با چشم‌انداز بسیار زیبا به جنگل کوهای تالش دریا و جلگه است.

کاخ سردار امجد سازهٔ کاخ قشلاقی سردار امجد در مرکز شهر تالش قرارگرفته و از آثار تاریخی شهر تالش به شمار می‌رود. این سرا با معماری اسلیمی ریشه دارد و در تاریخ و تمدن تالش‌خودنمایی می‌کند.

ساحل زیبای گیسوم با امکانات رفاهی و طرح سالم‌سازی دریا و وجود امکانات اقامتی و پذیرایی دربرگیرنده، سراچه، شنا گاه، پزشک، هلال احمر، امکانات قایقرانی، اسب‌سواری، پلیس ساحلی جاده جنگلی و بسیار زیبای گیسوم که حدوداً در هفده کیلومتری شهر تالش قرار دارد و درازای این جاده که موسوم به دالان سبز است تا ساحل گیسوم چهار کیلومتر همراه با درختان، توسکا، کاج و صنوبر می‌باشد.

اسپیه یا سفید مزگت تالش: شگفت‌انگیزترین مسجد گیلان این مسجد در نزدیکی روستای دینا چال تالش قرار دارد و روی ویرانه‌های آن، نشانه‌هایی از گچ بری و سنگ‌نبشته‌ای به خط کوفی برجای‌مانده که نشانگر سرگذشت دورودراز آن است. اسپیه مرگت، کهن‌ترین مسجد برجای‌مانده در گیلان است که بر اثر گذر زمان فرسودگی و ویرانی آن روزبه‌روز بیش‌تر شده است. آرایه مسجد که از چهار دهلیز و یک رواق چهار گوش ساخته‌شده، بیشتر به آتشکده‌های زرتشتی پیش از اسلام شباهت دارد و ممکن است پس‌ازآن ، سازهٔ کنونی روی آن ساخته‌شده باشد.

روستای قروق در فاصله پنج کیلومتری شرق شهر تالش و در کنار دلتای شمال رودخانه کرگانرود، که پس از گذار از شهر تالش (هشت پر) به دریای خزر می‌ریزد قرار دارد. روستای قروق از جنوب با مرز طبیعی کرگانرود و از شرق با مرز طبیعی کاسپین محصورشده است و در بالادست آن شالیزارهای گسترده‌ای که این روستا را از روستای جماکو تفکیک می‌کند قرار دارد. در غرب نیز پس از گذر از سید نیکی به شهر تالش می‌رسد. راه رسیدن به آن: راه انزلی – تالش – آستارا – گذرگاهی است فرامرزی و شناخته‌شده برای تمام کسانی است که به شمال غرب کشور سفر می‌کنند.

مریان نام یکی از ییلاق‌های خوش آب‌وهوای شهرستان تالش واقع در سی کیلومتری غرب هشتپر است. کاخ ییلاقی نصر الله خان سردار امجد در مریان قرار دارد، در بخش مریان گورستان کلان سنگی مربوط به روزگار پیش از هخامنشی نیز کشف‌شده است. روستای باستانی مریان از توابع بخش مرکزی شهرستان تالش گورستان باستانی روستا، نشانگر سکونت دیرینه اقوام تالشی در این روستا است و آثاری از حمام قدیمی منسوب به روزگار صفوی و یا قاجاری روشنگر پیشینه کهن روستا است وای نی چوپانان و آوازهای بومی، تالشی شور و حال خاصی به آیین‌ها و جشن‌های گوناگون مردم روستای مریان می‌بخشد. اجرای ترانه‌های عاشقی به زبان آذری به‌ویژه در مراسم عروسی روستا فراگیر است، سرنا و دهل‌سازهای محلی این روستا است که در اجرای برخی آوازها و رقص های محلی نواخته می‌شوند. پوشاک بیشتر مردم روستای مریان، لباس‌های محلی مشابه به لباس‌های تالشی است. مردان از کلاه، شلوار، پیراهن، جلوبسته یا یقه‌هفت یا بسته، پنج دهم‌تنه یا جلیقه پشمی، شال و دستکش (در فصول سرد سال) استفاده می‌کنند. زنان روستا مانند زنان تالش جامه می‌پوشند که دربرگیرنده پیراهن بلند با دامن پرچین، جلیقه بارنگ تیره، پیژامه طرح دار و روسری‌های رنگی و منقش است. استفاده از پارچه‌های رنگی روشن، ویژگی پوشاک زنان روستا است. کودکان روستای مریان نیز از پوشاک محلی استفاده می‌کنند. دسترسی: این روستا از راه شهر هشتپر با گذرگاهی بایسته و زیبا قابل‌دسترسی است

لیسار: این شهر با جمعیت (سه هزار و دویست و شصت‌ودو تن برآورد هزار و سیصد و نود) در بخش کرگانرود شهرستان تالش قرار دارد، این شهر بر سر راه ترانزیت تهران – رشت – آستارا قرار دارد و به‌واسطه قلعه تاریخی سلسال شهرت پیداکرده.

سوباتان به دلیل همجواری بلندیهای این منطقه با دریاچه کاسپین، آب‌وهوایی همیشه دستخوش دگرگونی است. یک‌لحظه ابری، یکدم بارانی، یک آن تگرگ و تندر و آذرخش و گاهی نیز آفتابی است. بسیار پیش آمده که همگی این پدیده‌های جوی را در کمتر از یک ساعت تجربه نمود. نقاط دیدنی سوباتان، چشمه باتمان بلاغ: میان سوباتان و اسبومار واقع است، بخش باستانی غار گنج‌خانه، سرچشمه اصلی قنات سلسال که سر از قلعه سلسال لیسار درمی‌آورد است. زمین اسب‌دوانی که بخشی کمابیش هموار و مشرف‌به سوباتان و در نزدیکی بیده پشت قرارگرفته است آبشار ورزان واقع در چهار کیلومتری غرب سوباتان، جایگاه‌های دیدنی هاچا داش، ساری داش، مجمع داش و غیره، پارک طبیعی و جنگل آل جالق، دریاچه زیبای نئور آبشار زیبای ماهار واقع در روستای ماهار هستند. از راه تالش و یا اردبیل یا خلخال می‌توان به سوباتان رسید.

خطبه سرا روستایی است در بخش کرگان رود از توابع شهرستان تالش، استان گیلان این روستا در نزدیکی لیسار شهرستان تالش وبیست و پنج کیلومتری شهرستان هشتپر واقع‌شده است

پارک جنگلی گیسوم در هجده کیلومتری راه تالش به بندر انزلی قرار دارد. در پایین‌دست آن رضوانشهر به‌اندازه چهارده کیلومتر و بالادست آن، شهرهشتپر (تالش) با فاصله حدود بیست کیلومتر قرار دارد. گیسوم یکی از توابع دهستان زیبای خاله سرای است.

دهستان جوکندان با بیست‌وچهار روستا بزرگ‌ترین دهستان شهرستان تالش است. از سوی شمال در پنج کیلومتری شهر لیسار و از جنوب در پنج کیلومتری شهر تالش (هشتپر) قرار دارد و از سمت شرق به کاسپین از غرب به رشگاجی و اردبیل متصل است. بازار انوش محله با جمیعت دو هزار و پانصد نفر بزرگ‌ترین روستای این دهستان است.

تالاب جوکندان بخشی از منطقه حفاظت‌شده لیسار به شمار آورده می‌شود. این تالاب جزو تالاب‌های دریایی ساحلی است و یکی از تالاب‌های شگرف در استان گیلان برشمرده می‌شود ساحل قروق یکی از مناطق زیبای ساحلی شمال در این دهستان واقع است. ساحل جوکندان همه‌ساله  پذیرای مسافران زیادی است

کاخ قشلاقی ضرغام السلطنه تالش: این کاخ در درون شهر هشتپر واقع‌شده و معماری آن آمیزه‌ای از سبک های غربی و سنتی است