کاشان

کاشان

شهر کاشان در شمال استان اصفهان و در میان کوه‌های کرکس و نطنز و کویر مرکزی واقع‌شده است و از لحاظ پوشش گیاهی در سطح پایینی قرار دارد. این شهر در مرکز ایران در دویست و بیست کیلومتری جنوب پایتخت، نود کیلومتری قم و دویست کیلومتری مرکز استان (شهر اصفهان) واقع است. گستره شهر کاشان به‌طورکلی برابر با چهار هزار و سیصد و نودودو کیلومترمربع است و جمعیت آن تا سال هزار و سیصد و نودوپنج برابر با چهارصد هزار نفر بوده است.

آب و هوا

با توجه به شرایط جغرافیایی که شهر کاشان داراست، آب و هوای آن به سمت گرم و خشک متمایل است و بهترین زمان برای سفر به سمت آن فصل بهار است که مصادف با گلاب مشهور این شهر هم می‌باشد و می‌توانید از مراسم‌های آن‌ها بازدید کنید. میانگین دمای بالای شهر کاشان حدود بیست و شش درجه و میانگین کم‌ترین دما حدود دوازده درجه سانتی‌گراد است.

آداب‌ورسوم

بسیاری از مناسبت‌های گوناگون مانند چهارشنبه‌سوری و عید، در کاشان با آداب‌ورسوم ویژه‌ای برگزار می‌شود، ولی یکی از ویژه‌ترین آداب‌ورسوم و آیین‌های کاشان گلاب‌گیری است. گلاب‌گیری آیینی ساله است که در درازای تاریخ دگرگونی‌های فراوانی داشته است. فرآیند گلاب‌گیری به این شکل است که دیگ‌های بزرگ را پر از گلبرگ‌های گل محمدی و آب کرده روی هیزم می‌گذارند و گلاب را با تقطیر به دست می‌آورند. پیش‌ازاین برای مراسم گلاب‌گیری دیگ ویژه و گل‌های محمدی را کنار رودخانه‌ها می‌بردند و ضمن خواندن ادعیه مذهبی مراسم را انجام می‌دادند

سوگواری در روزهای شهادت امام حسین (ع) در کاشان باحال و هوای ویژه‌ای برگزار می‌شود. مردم کاشان در ظهر عاشورا نخل بلند می‌کنند. بلند کردن و حمل کردن خیمه هم یکی دیگر از واجبات مراسم عاشورا در کاشان است. در روز تاسوعای حسینی مردم کاشان نانی به نام نان عباسعلی را در زیر نخل به‌عنوان نذری پخش می‌کنند. این نان یک نوع نان شیرمال ساده است که نذر تندرستی بچه‌ها می‌شود.

گلاب‌گیری کاشان

کاشان در فصل بهار به‌ویژه در ماه اردیبهشت به‌عنوان یکی از مقاصد برجسته گردشگری در ایران به شمار می‌رود؛ چرایی آن‌هم برگزاری آیین گلاب‌گیری است، این جشنواره خوش آب و رنگ از پانزده اردیبهشت آغاز می‌شود و تا بیست‌وپنج اردیبهشت‌ماه نیز ادامه دارد، افزون بر آئین گلاب‌گیری، می‌توانید در روز هجده اردیبهشت شاهد مراسم عطرافشانی امامزاده سلطان‌علی محمد در کاشان هم باشید. یکی از برجسته‌ترین مراکزی که مراسم گلاب‌گیری در آن انجام می‌شود قمصر است که در سی کیلومتری کاشان قرار دارد. در  ماه اردیبهشت، گل‌های محمدی ایرانی که از خانواده Rosaceus هستند، به نهایت رشد می‌رسند و آماده چیده هستند تا برای گلاب‌گیری آماده گردند. اگر خرداد به کاشان بروید، تنها غنچه‌های ریزی که در اردیبهشت روی شاخه‌ها بودند باقی‌مانده‌اند. گل‌های مراسم، به‌صورت دست گروهی و در بامداد چیده می‌شوند.  در این مراسم افراد برگزارکننده صبح زود، مراسم گل چیدن دارند و سپس گرفتن گلاب را به راه می‌اندازند. این آئین مجالی را برایتان فراهم می‌کند تا فرایند گلاب‌گیری را فرابگیرید و بهترین و تازه‌ترین گلاب و دیگر عرقیجاتی که در کنار گلاب‌گیری تولید می‌شود، خریداری کنید. در بیشتر خانه‌های روستایی قمصر، باغ گل محمدی، حتی کوچک و دیگ‌های ویژه برای گلاب‌گیری وجود دارد. با توجه به مدارکی که درباره گلاب‌گیری در کتب تاریخی وجود دارد، نخستین کسانی که به فکر اختراع دستگاهی به منظور تقطیر مایعات و گرفتن اسانس مایعات افتادند ایرانیان بوده‌اند. حکمای قدیم یونان از پیشه گلاب‌گیری و تقطیر مایعات اطلاعی نداشتند و تنها از افشُره مایع گل برگ‌های سرخ و جوشانده آن در روغن استفاده می‌نمودند و سهم زیادی از علوم شیمیایی که امروز وجود دارد وابسته به تقطیر است به همین رو ایرانیان سهم بزرگی درراه پیشرفت این دانش داشته‌اند و جابر بن الحیان صوفی را به‌حق پدر شیمی در این زمینه می‌تواند لقب داد. در زمان‌های گذشته از تقطیر آبی که از گل برگ‌های گل محمدی به دست می‌آمد جهت مقوی دماغ و دهانه معده و همچنین معالجه دردهایی که در معده و روده به وجود می‌آمد استفاده می‌کردند که اگرچه هنوز هم از آن برای همین دلایل استفاده می‌شود. این مراسم در زمان‌های گذشته بر پایه آداب‌ورسوم ویژه‌ای برگزار می‌شده و زمانی که گل‌های باغ را گردآوری می‌کردند با چهارپایان و ساز و دهل به کارگاه گلاب‌گیری می‌بردند. البته در برخی نقاط کاشان هنوز هم برابر آئین‌های پیشین با شتر همه گل‌های نیاسر را گردآوری می‌کنند و بر پایه روش صد و چهل سال گذشته، گلاب گرفته می‌شود. هنگامی‌که به کارگاه‌های گلاب‌گیری در کاشان برسید،  به دلیل گرمایی که شاید شمارا دچار کند، برایتان شربت‌های خنک آماده می‌کنند تا بتوانید در کمال آرامش فرآیند گلاب‌گیری را تماشا کنید. نخست برای اینکه گلاب‌گیری را آغاز کنند، دیگ‌های ویژه را بر روی آتشدان می‌گذارند. بسته به گنجایش دیگ، گل‌های تازه را با آب نزدیک به سه برابر آن مخلوط می‌کنند. با گذاشتن سرپوش روی دیگ، روزنه‌های احتمالی آن را نیز می‌پوشانند تا بخار، کامل درون دیگ باقی بماند. با روشن کردن شعله‌های آتشدان و یا در برخی موارد با برافروختن هیزم فرآیند گلاب‌گیری که چهار ساعت زمان می‌برد نیز درازا می‌کشد. البته پیش از آغاز مراسم بیشتر دیگ و گل‌ها را کنار رودخانه‌ها می‌برند و دعاهای مذهبی می‌خوانند. هنگامی‌که محتویات دیگ جوش آمد، بخار آن را از لوله‌ها به درون پارچ مسی بزرگ که داخل آب سرد قرار دارد می‌ریزند. هنگامی‌که این بخارها سرد شوند گلاب تولید می‌شود.  پارچ‌ها نیز بسته به گنجایششان، مقداری کم‌وبیش سی تا چهل کیلو گلاب می‌دهند. برای عطر گل نیز باید لایه روغنی بسیار نازکی که روی گلاب ایجاد می‌شود، با سرنگ جدا می‌کنند. اگر هم که می‌خواهید گلاب دو آتیشه و سفارشی داشته باشید مجدد باید گلاب درون دیگ‌ها بجوش آید.

در مدت‌زمانی که مراسم گلاب‌گیری در کاشان برگزار می‌شود گردشگران از سراسر ایران و جهان به این شهر می‌آیند تا از نزدیک شاهد این فرآیند زیبا در نیاسر باشند. در این جشنواره، از گلاب‌گیرهای نمونه که گلاب و عرقیات باکیفیت بالا تولید می‌کنند نیز تقدیر می‌شود. خبرنگاران و کارگزاران هم در این مراسم حضور دارند و همچنین گل‌کاران نمونه این بخش معرفی می‌شوند. همچنین از مهمانان با شربت‌هایی که از گلاب تازه آماده‌شده پذیرانی می‌گردد.

سوغات

یکی از محبوب‌ترین ره‌آوردهای کاشان عرقیات گیاهی است. کاشان از قدیم‌الایام به داشتن بهترین عرقیات گیاهی پرآوازه است، به‌خصوص گلاب. عرقیات گیاهی در کاشان به شیوه سنتی یعنی در دیگ‌های مسی و به شکل دستی انجام می‌شود از دیگر سوغاتی‌ها می‌توان به شیرینی حاجی بادومی، کلوچه سنتی، باقلوا، پشمک و قطاب اشاره‌کنیم. جاذبه‌های گردشگری

• باغ فین

باغ فین کاشان، نام یک باغ ایرانی است که گرمابه فین نیز در آن قرار دارد. مکان نامبرده جایی است که ناصرالدین‌شاه، در سال هزار و هشتصد و پنجاه‌ودو میلادی صدراعظم خود امیرکبیر را در آن به قتل رساند. پیشینه و دیرینگی باغ فین چه‌بسا به روزگار صفوی بازمی‌گردد. گستره باغ بالغ‌بر بیست‌وسه هزار مترمربع و دارای یک بیرونی مرکزی است که به‌وسیله دیوار، بارو و برج‌های استوانه شکل محصورشده است. در مقایسه با بسیاری از باغ‌های ایرانی همسان، باغ فین با آب درخور توجهی مشروب می‌شود.

باغ فین و مجموعه بناهای آن در کاشان، باغ فین واقع‌شده و این اثر در تاریخ پانزده آذر هزار و سیصد و چهارده با شماره ثبت دویست و سی‌وهشت به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کار ثبت جهانی این اثر که از سال دو هزار و هفت میلادی آغازشده بود، چندین سال به درازا انجامید و سرانجام در زمستان هزار و سیصد و هشتادونه، مرحله یک ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو به انجام رسید.

برخی منابع تاریخی پیشینه این باغ را به روزگار پادشاهی آل‌بویه می‌رسانند. برپایه این منابع، زمین لرزه هراسناک سال هزار و پانصد و هفتادوسه میلادی مایه ویرانی کلی باغ شد. بقایای باغی در چند صد متری باغ فین (باغ نو) موجود است که به باغ کهنه معروف است. باغ کهنه در دوره ایلخانان مغول بیشترین گسترش را یافته بوده است. به‌هرحال ساختمان باغ فین کنونی به روزگار شاه‌عباس اول نسبت داده‌شده و میراث فرهنگی ایران طراح باغ را غیاث‌الدین جمشید کاشانی می‌داند. بااین‌وجود منابع دانشگاهی طراح باغ را شیخ بهایی معرفی می‌کنند.

کار ساخت و گسترش عمرانی باغ در روزگار شاه صفی و شاه‌عباس دو نیز ادامه یافت و به اوج رسید. بناهای سردر ورودی، کوشک صفوی و یکی از گرمابه‌ها دستاورد این دوره بوده‌اند. همچنین شاه سلیمان صفوی صفه‌ای پیرامون چشمه فین بنا نمود که چه بسا مایه تغییر نام چشمه فین به چشمه سلیمانیه بوده است. از پایان دوره صفوی تا دوره زندیه و هم‌زمان با تاخت‌وتاز افغان و لشکرکشی‌های نادرشاه، توجهی به باغ نشده است. در دوره کریم‌خان زند و هم‌زمان با پیش آمدن چند زمین‌لرزه پیاپی، باغ و ابنیه موجود در آن موردبازسازی قرار گرفت و بنای خلوت کریم‌خانی به آن افزوده گشت.

• حمام فین

ساخت این گرمابه به دوره صفویه (هم‌زمان با ساخت بنای نخستین باغ فین) برمی‌گردد. نکته قابل توجه این گرمابه وجود هفت کاشی قدیمی در قسمت خزینه است که نزدیک پانصد سال دیرینگی دارند. این حمام برای بهره‌برداری خدمتکاران ساخته‌شده است؛ به همین دلیل از دید معماری، ویژگی نمایانی نداشته و سبب آوازه‌اش رویدادی تاریخی است که در آن به وقوع پیوسته است. این گرمابه در برخی از روزهای هفته برای استفاده عموم در اختیار مردم قرار می‌گرفته است.

این گرمابه همان مکانی است که میرزا تقی خان فراهانی معروف به امیرکبیر، صدراعظم ناصرالدین‌شاه قاجار، در بیست دی‌ماه سال هزار و دویست و سی هجری خورشیدی در آن به قتل رسید.

• مسجد جامع کاشان

مسجد جامع کاشان یکی از کهن‌ترین بناهای تاریخی این شهر است که از دوره سلجوقیان در این شهر به‌جامانده مانده و گلدسته‌های آن از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی کاشان است.

مسجد جامع یا مسجد آدینه درگذشته‌های دور یک آتشکده بوده و پس از ورود اسلام به ایران این بنای تاریخی تبدیل به مسجد شد و هم‌اکنون هم از آن با نام مسجد در کتب تاریخی یاد می‌شود. مسجد جامع کاشان در خیابان بابا افصل، محله میدان کهنه در کوچه شهیدان دقیقی قرارگرفته است. با توجه به مطالعاتی که کارشناسان درباره مسجد جامع کاشان انجام داده‌اند و لایه‌برداری‌هایی که انجام‌شده در گچ‌بری‌های محراب این مسجد نیز دریافته‌اند که پیشینه آن به دوره سلجوقیان بازمی‌گردد و آثار و تزئینات آن متعلق به دوره آل‌بویه است. از برجسته‌ترین نکات قابل توجه این مسجد، وجود دو محراب در آن است که قبله یکی چپ و دیگری راست است. به اعتقاد مردم محلی محراب یک، پیش از تغییر قبله مسلمانان از بیت‌المقدس به کعبه مورد استفاده قرار می‌گرفت و اکنون در بخش تخریب‌شده این محراب، آثار بسیار باارزشی از گچ‌بری وجود دارد و آثاری از آیه‌ای از سوره جمعه (... رحیم یا ایها الذین آمنو اذا نودی ... ذکر الله ...) در فضیلت روز و نماز جمعه قابل تشخیص است و این امر نشان می‌دهد این مسجد برای نخستین بار به‌عنوان نماز جمعه کاشان بناشده است. بااین‌وجود مردم محلی با استناد به آیه قرآنی موجود در این محراب، می‌گویند که قبله قبلی به‌سوی مسجد القصی بود و پس از تغییر قبله مسلمانان به‌سوی مسجدالحرام، این محراب تخریب و محراب تازه ساخته‌شده است. در محراب قبله دو آیه مربوط به تغییر قبله از مسجدالاقصی به مسجدالحرام مشاهده می‌شود که بازدیدکنندگان به‌روشنی می‌توانند آن را در این مسجد تماشا کنند.

• تپه‌های سیلک کاشان

تپه‌های سیلک کاشان تاریخچه‌ای دورودراز دارد، نزدیک به پنج هزار سال پیش مردم غارنشینی که در فلات ایران زندگی می‌کرده‌اند به خاطر دگرگونی اکوسیستم و شرایط آب و هوایی تصمیم گرفتند تا به‌سوی دشت‌ها بروند چون شرایط در دشت‌ها از نظر وجود مزرعه بهتر بود آن‌ها این کار را انجام داده و برای همیشه به دشت‌ها روی آوردند و پس‌ازآن هم کم‌کم عصر پیشرفت آغاز شد. باستانی شناسان در این مورد کندوکاوهای فراوانی انجام داده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که کهن‌ترین مردم دشت نشین در واقع همان مردمی بوده‌اند که درجایی به نام سیلک در نزدیکی کاشان زندگی می‌کرده‌اند. تاریخچه آن‌ها به هفت هزار سال پیش می‌رسد. تپه‌های سیلک در واقع پرستشگاه مردم باستان بوده است و مانند بسیاری از سازه‌های آیینی دیگر آن زمان آرایه‌ای هرمی داشته است، این تپه‌ها از گل رس و سفال ساخته‌شده‌اند. باید بدانید حتی تا یک سده پیش هم کسی از وجود چنین تمدن بزرگی اطلاعی نداشت تا این‌که نزدیک به هشتاد سال پیش پس از تندابی که در زمین‌های کشاورزی کاشان رخ داد، این بخش باستانی بیرون افتاد. در جریان این نمایان شدن، باستانی شناسان و دانشمندان و پژوهشگران به این منطقه رفتند تا داده‌های بیشتری در مورد آن به دست بیاورند و پس از کاوش‌هایی که انجام دادند شمار فراوانی از اشیای سفالی و تعدادی از ابزارهایی که در آن روزگار میان مردم سیلک کاربرد می‌شده داشته است را پیدا کردند.

از دیگر مناطق گردشگری کاشان می‌توان به آرامگاه سهراب سپهری، قمصر کاشان، مسجد و مدرسه آقابزرگ کاشان، آتشکده نیاسر، غار نیاسر، شهر زیرزمینی نوش‌آباد و ... اشاره کرد .  

 برخی از هتل‌ها و جایگاه‌های اقامتی شهرکاشان

کاشان از جمله شهرهایی است که دارای هتل‌ها و اقامتگاه‌های تاریخی زیبا بوده و طرح باستانی بعضی از هتل‌ها گردشگران را هر چه بیشتر با فرهنگ و تمدن اصیل این شهر آشنا می‌کند. همچنین به خاطر بافت قدیمی شهر اکثر مکان‌های اقامتی کاشان بوم گردی‌ها هستند که با استقبال خوب مسافران مواجه شده‌است. نام تعدادی از هتلها هتل امیرکبیر، هتل نگارستان، هتل سیاح، خانه رز

• هتل نگارستان کاشان (چهار ستاره) نشانی: کاشان، خیابان امیرکبیر، کنار باغ تاریخی فین
• هتل سنتی خانه منوچهری کاشان (چهار ستاره) نشانی: کاشان، خیابان محتشم، کوچه ثابت، کوچه عمارت هفت
• هتل سنتی خانه نگین کاشان (سه ستاره) نشانی: کاشان، خیابان محتشم، کوچه شهیدان ثابت